Ευτυχία, Θυμός, Θλίψη, Φόβος, Αηδία, Έκπληξη, τα έξι βασικά συναισθήματα. Και όμως ο Θυμός είναι το συναίσθημα που ελέγχεται χειρότερα από τον άνθρωπο.
Πρόκειται για ένα έντονο, αλλά φυσιολογικό συναίσθημα και ως τέτοιο έχει νόημα και σκοπό, που δεν είναι άλλος από την προστασία του ανθρώπου. Αν για παράδειγμα, νιώθουμε ότι οι ανάγκες μας δεν γίνονται σεβαστές ή ότι κάποιος μας προκαλεί, ο Θυμός έρχεται ως “σήμα κινδύνου” που καλεί. Μας λέει ότι πρέπει να αναλάβουμε δράση ή να θέσουμε όρια.
Προσοχή όμως: ο Θυμός, είτε ως ένα συναίσθημα που εκφράζεται με εκρηκτικότητα από κάποιους, είτε ως απωθημένος και ανέκφραστος από κάποιους άλλους, μπορεί να γίνει ένα τρομακτικό και πολύ καταστροφικό συναίσθημα, με ανυπολόγιστες συνέπειες για το ίδιο το άτομο αλλά και τους γύρω του, ενώ σε κάθε περίπτωση επηρεάζει τις διαπροσωπικές του σχέσεις. Αν μάλιστα δεν γίνει σωστή διαχείριση, ο Θυμός μπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις, συναισθηματική φόρτιση και σωματικά προβλήματα.
Τι κρύβεται όμως πίσω από τον Θυμό;
Αδικία, Απόρριψη, Κριτική, Απογοήτευση, Ματαίωση, Φόβος, είναι αυτά που προκαλούν τον Θυμό, πυροδοτώντας ένα ολόκληρο σύστημα στον εγκέφαλο.
Ένας εσωτερικός μονόλογος προς αναζήτηση «δικαιοσύνης» για το άτομο που νιώθει να θίγεται ο «αξιακός του Χάρτης». Ένας εσωτερικός μονόλογος προς αναζήτηση δικαιοσύνης, άρα και προστασίας της προσωπικότητας και της αξιοπρέπειάς του, είναι αυτός που το προωθεί, γεμίζοντας τον νου, με σαγηνευτικό τρόπο, με τα πιο πειστικά επιχειρήματα για το ξέσπασμα της οργής.
Αν και το ερέθισμα είναι αυτό που πυροδοτεί, οι αντιλήψεις του ατόμου, ίσως και οι βαθύτερες πεποιθήσεις του, είναι αυτές που λειτουργούν σαν σκανδάλη, πραγματοποιώντας έναν γενικευμένο ερεθισμό του νευρικού μας συστήματος, που μπορεί να διαρκέσει για ώρες, ακόμα και μέρες, κρατώντας έτσι τον «συναισθηματικό νου» (θα το εξηγήσω στη συνέχεια) σε ειδική ετοιμότητα για οποιαδήποτε πρόκληση. Έτσι, γίνεται σαν θεμέλιο πάνω στο οποίο μεταγενέστερες αντιδράσεις μπορούν να δημιουργηθούν με ιδιαίτερη γρηγοράδα. Αυτή η ευαίσθητη σκανδάλη που δημιουργεί το «ξύπνημα», εξηγεί το γεγονός γιατί οι άνθρωποι είναι τόσο πιο πολύ υποκείμενοι (έχουν δηλαδή την αυξημένη τάση) στο Θυμό ακόμα και αν έχουν προκληθεί ή εκνευριστεί από κάτι άλλο.
Ο Θυμός δηλαδή, κτίζει πάνω στον Θυμό. Γι’ αυτό και βλέπουμε πολλές φορές τον Θυμό να χαρακτηρίζει τη συμπεριφορά κάποιων ανθρώπων, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας και μάλιστα πολλές φορές να χαρακτηρίζονται από μια ευερεθιστότητα και να εκδηλώνουν έντονο Θυμό ακόμα και για απλά, ίσως όχι σοβαρά πράγματα κατά άλλους.
Όταν λοιπόν υπάρχει το ερέθισμα (η συνθήκη δηλαδή πυροδότησης του Θυμού), προκαλείται ενεργοποίηση ενός ολόκληρου και πολύ σημαντικού συστήματος του εγκεφάλου. Αυτό το σύστημα απόκρισης ονομάζεται «άξονας HPA» (Hypothalamus, Pituitary gland, Adrenal glands), και αποτελείται από τον Υποθάλαμο, την Υπόφυση και τους αδένες των Επινεφριδίων.
Σε αυτό το σύστημα, μια αλυσιδωτή αντίδραση ορμονών προετοιμάζει το σώμα για να ανταποκριθεί στους στρεσογόνους παράγοντες, όπως ο Θυμός.
Ας δούμε τι γίνεται στον εγκέφαλο.
Όλα ξεκινούν από την αμυγδαλή. Πρόκειται για περιοχή του εγκεφάλου όπου εδράζεται το συναίσθημα αλλά είναι συγχρόνως υπεύθυνη και για την ανίχνευση κινδύνων. Ο εγκέφαλος δηλαδή κατά κάποιον τρόπο αντιλαμβάνεται τις καταστάσεις που πυροδοτούν τον Θυμό ως συνθήκη κινδύνου.
Η αμυγδαλή αντιδρά πριν από τον νεοφλοιό, το μπροστινό μέρος του εγκεφάλου, που είναι υπεύθυνος για τη λογική.
Προσέξτε όμως κάτι πολύ ενδιαφέρον που εξηγεί πολλά πράγματα:
Ο νεοφλοιός είναι 6 φορές πιο αργός από την αμυγδαλή, κάτι που εξηγεί γιατί αντιδρούμε αστραπιαία. Έτσι, δρούμε πριν καν σκεφτούμε - ένας μηχανισμός προστασίας από την εποχή των σπηλαίων.
Η αμυγδαλή στέλνει σήμα στον υποθάλαμο, αυτός ενεργοποιεί μέσω ορμονών την υπόφυση και η υπόφυση ενεργοποιεί τα επινεφρίδια με την έκκριση άλλων ορμονών και οι αδένες των επινεφριδίων με τη σειρά τους εκκρίνουν τις ορμόνες του άγχους όπως η κορτιζόλη, η αδρεναλίνη και η νοραδρεναλίνη.
Ο συναισθηματικός εγκέφαλος «θερμαίνεται». Σε αυτό το σημείο η οργή, ανεμπόδιστη από τη λογική, εύκολα ξεσπά σε βία.
Και όπως όλα τα συναισθήματα, ο Θυμός βιώνεται σωματικά και ψυχικά.
Τι συμβαίνει όμως στο σώμα όταν θυμώνουμε;
Πρόκειται για ακριβώς τις ίδιες αντιδράσεις που είχε και ο πρωτόγονος άνθρωπος. Αντιδράσεις που οδηγούσαν στην προστασία του. Η λεγόμενη κατάσταση «φυγής ή πάλης» (fight or flight) πρόκειται για μια αυτόματη και φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού απέναντι σε μια απειλή.
- Η εστίαση περιορίζεται δραματικά
- Όλη η προσοχή στρέφεται στο αντικείμενο του Θυμού
- Η κόρη των ματιών διαστέλλεται
- Η περιφερειακή όραση και ακοή λειτουργούν μόνο για να εντοπίζουν απειλές
- Οι μύες τεντώνονται
- Νιώθουμε παντοδυναμία και απουσία κόπωσης
- Εκρήξεις ενέργειας προκαλούνται από κατεχολαμίνες
- Πολλοί αναλαμβάνουν δράση υπό έντονη πίεση ή απειλή
- Αυξημένος καρδιακός ρυθμός
- Υψηλότερη αρτηριακή πίεση
- Κοφτή και γρήγορη αναπνοή
- Κόκκινο πρόσωπο και αυξημένη αιμάτωση στα άκρα
Χημικές ουσίες σε δράση
- Απελευθερώνεται αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη
- Δημιουργείται παρατεταμένη κατάσταση εγρήγορσης
- Οι μύες έχουν ενισχυμένη δύναμη και ανοχή στον πόνο
Και βέβαια τίθεται το ερώτημα:
«Μπορεί να δικαιολογηθεί η επιθετικότητα;»
Όχι βέβαια. Η ύπαρξη αυτής της αντίδρασης δεν νομιμοποιεί την κακοποιητική συμπεριφορά. Ο άνθρωπος, ον που έχει εξελιχθεί, οφείλει να ελέγχει τον Θυμό του. Αυτό μπορεί να γίνει με εξάσκηση και αυτοεπίγνωση, κάτι που θα μετουσιώσει τον Θυμό.
Σίγουρα και εδώ, ο ρόλος της οικογένειας αλλά και του περιβάλλοντος είναι πολύ σημαντικός στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ανθρώπου, από τη στιγμή της γέννησής του.
Η διαχείριση του Θυμού διδάσκεται.
Δεν πρόκειται για μια έμφυτη ικανότητα. Είναι δεξιότητα και ως τέτοια αναπτύσσεται μέσα από γνώση και εξάσκηση. Ο ρόλος γονέων και δασκάλων είναι πολύ σημαντικός για τη συμπεριφορά του παιδιού, του εφήβου και του μετέπειτα ενήλικα.
Υ.Γ.
Ο Θυμός ταλαιπωρεί πολλούς ανθρώπους και είναι η αιτία για δύσκολες και απρόβλεπτες καταστάσεις, με αντίκτυπο σοβαρό στην υγεία (σωματική και ψυχική), αλλά και ευτυχία του ανθρώπου, ενώ οι καταστάσεις αυτές μπορούν να πάρουν και κοινωνικές διαστάσεις που δυσκολεύουν τη ζωή και τη συνύπαρξη όλων.
Ο Θυμός αποτελεί ένα ολόκληρο κεφάλαιο με πολλές εκφάνσεις, καθώς εμφανίζεται σε πολλές περιπτώσεις και συνδέεται με πολλές και εξατομικευμένες καταστάσεις. Μπορεί να είναι αποτέλεσμα περιβαλλοντικών καταστάσεων, παθήσεων, εγκεφαλικών τραυματισμών, αλλά και συνοσηροτήτων.
Αντιμετωπίζοντάς τον Θυμό με ενσυνείδηση, αυτοσυμπόνια και στρατηγικές διαχείρισης, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον Θυμό προς όφελός μας, αφού καταρχήν θα έχουμε πετύχει μια σοβαρή νίκη, ενώ θα εργαστούμε για την προσωπική μας ανάπτυξη και τις σχέσεις μας με τους άλλους.
Η σωστή διαχείριση του Θυμού μάς βοηθά να γίνουμε πιο ισχυροί και πιο συνειδητοποιημένοι στις αντιδράσεις μας, συμβάλλοντας στην ψυχική και συναισθηματική μας ευημερία αλλά και ισορροπία.
Μην ξεχνάτε όμως, πως η κάθε περίπτωση είναι μοναδική και χρήζει εξατομικευμένης προσέγγισης και βοήθειας.
Αν δυσκολεύεστε να διαχειριστείτε τον Θυμό, θα ήταν σωστό να ζητήσετε βοήθεια από έναν ειδικό.
|
Σαμόλη Ειρήνη |
 |